İnsanın başına ne gelirse, olumsuz düşünmekten, olumsuz konuşmaktan geliyor. Böyle yapa yapa bir gün geliyor, sadece eksi elektrik üreten bir insan olup çıkıyoruz. Böylelikle ne kendimiz rahat ediyor, ne başkalarına rahat veriyoruz. Oysa, Yüce Peygamberimiz “hayırlı mü’min başkaları ile güzel geçinen, başkalarının da kendisi ile güzel geçindiği in­sandır.” buyurmamış mı idi? Eskiden Mevlevîlerde çok güzel bir âdet vardı. Işığı yak demezlerdi, ışığı uyandır derlerdi. Işığı söndür demezlerdi, ışığı dinlendir derlerdi. Yakmak ve sön­dürmek kelimeleri yangın imajını hatıra getirdiği için bu ke­limeleri kullanmaktan dikkatle kaçınırlardı. İnsan ruhu çok hassastır. Çabucak kırılabilir, incinebilir, müteessir olabilir. Sert ve kaba ses tonları kadar bazı kelimelerin kullanılışı da insanı ürkütüp rahatsız edebilir. İnsanın bir ânı, başka bir ânına uy­maz. İnsan ruhen ve bedenen sürekli bir değişim, başkalaşım içindedir. Kur’an-ı Kerim’de “Allah her an yeni bir şe’n üzeredir” buyrulmakla, bu gerçek ne güzel anlatıIıyor. İki insan arasındaki ilişki bazen ufak bir ihmal, minicik bir dikkatsizlik yüzünden, renk gibi uçar, duman gibi dağılabilir, artık hiçbir gayret ve fedakârlık onu geriye iade edemez. İshak Peygamber “yol uzun, yük ağırdır, bu yükle bu yola katlanamazsınız, yüklerden kurtulunuz.” buyuruyor. Yerinde konuşmak o kadar önemlidir ki. Yunus bir şiirinde, dikkatlerimizi bu noktaya çevirir:

“Söz ola kese savaşı, söz ola kestire başı.

Söz ola ağulu aşı, yağ ile bal ide bir söz.” der.

İnsanın mânevi hayatını dedikodu kadar karartan, kirleten ne vardır? Peygamberimiz “Gıybet otuz zinadan şiddetlidir.” derken olayın önemini ne güzel belirtir. İnsanoğlu için en acı şey, kendi hayatında mahpus kalmasıdır. Gerçek bir sohbet bu kapıyı açan bir anahtar gibidir. Her insan kendisinde, bütün insanlığın ve kâinatın sırlarını taşıyor. Bir gönül dostu “kapı kapı dolaşma muratlar sendedir.” diyor. Nice insanlar var ki, günümüzde yalnızlıktan, sessizlikten kaçıyorlar. İnsan patırtı gürültü içinde bir şey düşünemez, idrak edemez, hiçbir şeyin farkında olamaz. Düşünce, ancak yalnızlık ve sessizlik içinde gelişen beyaz bir güldür. Resûlullah Efendimizin zaman zaman yanına ekmeğini ve suyunu alarak Hira Mağarasına çekili­şindeki sırrı düşünmek gerekir. Okumak ve düşünmek hayatın en önemli fonksiyonlarıdır. Yunus “bir siz dahi sizde bulun, benim bende bulduğumu” der. Mevlânâ’ya aşk nedir de­mişler, ben ol da bil demiş. Bazen sohbet sırasında insan yıllardır kafasında taşıdığı, yükünü çektiği soruların çözülü­verdiğini, içini saran karanlıkların birden aydınlanıverdiğini hisseder. İşte o an insan ne kadar mutlu olur. Ekmek kavgası, günlük hayatın tasası, tozu dumanı, kiri pası çok zaman bizi hayatın gerçeklerinden ve güzelliklerinden, inceliklerinden uzak­laştırıyor. Hayret duygumuzu da, hayranlık duygumuzu da kay­beder gibi oluyoruz. İşte gerçek sohbette biz yeniden bu de­ğerlerle karşılaşıyoruz, sanki yeniden doğuyor, var oluyoruz. Varlığın özü ile temasa geliyor, içimiz temizleniyor, pırıl pırıl oluyoruz. Asırlarca önce büyük Yunus, “Yunus bir haber verir, işitenler şâd olur” sözünü bunun için söylemiş. Eğer gönlümüz “şâd” değilse, beyhude yere kabahati kimsede aramayalım. Kabahat bizdedir. Hayatta, kötü ve çirkin insan yoktur. Çeşitli nedenlerle içindeki güzellikleri ortaya çıkaramamış insan vardır. Sohbette insanın içinde zaten var olan güzellikleri ortaya çıkaran bir ortam oluşur. O ortam içinde yetişmek isteyen insan hatalarını anlar, kusurlarının farkına varır.

Mevlânâ, “sen ne anlatırsan anlat, karşındaki insanın anlayabileceği kadar söz söylemiş olursun” diyor. Cahillerle sohbet ederken çok dikkatli olmak ve merâmı onların anla­yabileceği ifadelerle anlatmaya çalışmak lâzımdır. Bu da çok zor bir iştir. Sohbetler adeta tarlaya ekilen tohumlar gibidir. Bu tohumları gönül tarlasına ekenler, bir gün o sohbetlerdeki fi­kirlerin yaşantıya dönüştüğünü görünce mutlu olurlar. Soh­betlerde bulunanların kazançları öğrendiklerini yaşamaları ile doğru orantılıdır. Kur’an-ı Kerim’de “İnsan için kendi çalış­masından başka bir şey yoktur” buyrulmaktadır. Sohbetler derinleştikçe, insanın düşünceleri de derinleşir. Sohbetlerden beklenen sonuç, dinleyenlerin iyi, temiz ve güzel insanlar ol­malarını sağlamaktır. Sohbetler çağlara ve kişiden kişiye pek çok farklılıklar göstermesine rağmen, temelde aynıdır. İnsanı insan yapan yine insandır. Söyleyenin diline hikmet, dinleyenin bakışından gelir. Önemli olan sohbetin sonunda, içimize ine­bilmek, ebedî gerçekleri ve sonsuz güzellikleri kendi içimizde yakalayabilmektir. Sohbet meclislerinde bu tarzda konuşabi­lenler ve onları dinleyenler ne güzel insanlardır. Allah bizleri de onlara dahil etsin.

Âmin.