OLGUN İNSAN KİMDİR?
Eklenme Tarihi : 8/5/2005 5:46:37 PM

     İnsanlık kültür tarihinde olgun insanın nitelikleri ve özellikleri araştırılacak olursa pek çok ortak noktalar bulunur. Çağlar değişiyor, medeniyetler değişiyor, bakış açılan ve davranışlar değişiyor ama olgun insanın nitelikleri çok zaman aynı kalıyor. Demek ki insanlık kültüründe müşterek olan pek çok yön var. Bugün de, içinde yaşadığımız toplumun çeşitli katmanlarında yapılacak sosyolojik araştırmalar ve incelemeler bize aynı şeyi gösterir. Şimdi sırasıyla olgun insan kimdir, özellikleri nedir, bu nitelikler nasıl kazanılır, onu görelim.



     Olgun insan denince akla önce; aklı başında, dengeli, haddini bilen, edepli, hoşgörülü, içi sevgi ve saygı dolu, insanlara hizmeti bir aşk haline getirmiş, güvenilir, itimat edilir, dürüst, temiz, efendi bir insan geliyor. Olgun insanlar hayatın üç asli unsurunun; sevgi, saygı ve hoşgörü olduğuna inanırlar. Onlar olmadan hangi çağda, hangi ülkede yaşarsa yaşasın, bu insanların olgun sıfatını kazanabileceklerine inanmıyorum. Bugün toplumun bütün kesimlerinde ortaya çıkan kavgalar, dövüşler, çirkin ve kaba münakaşalar, lüzumsuz çekişmeler, dargınlıklar, küskünlükler, boşanmalar incelenecek olursa hep aynı gerçekle karşılaşılır: Sevgiden, saygıdan ve hoşgörüden yoksunluk. Olgun insan bir nevi ekmekteki maya, yapıdaki harç gibidir; hayata renk veren, ışık veren, güzellik veren, bütün acılara ve ıstıraplara rağmen hayatı yaşanılır kılan hep o güzel insanlardır. Bir tek olgun insanın yaşadığı aileye, çalıştığı işyerine, oturduğu mahalleye, bulunduğu şehre derece derece yayılan sayısız faydaları vardır. Sonradan Müslüman olan değerli Fransız bilim kadını Profesör Eve Hanım: "Çay içerken, çay fincanının tabağa çarpmasından çıkan ses biraz sonra en uzak galaksilerde duyulur." der. Yaşamak, adına olgun insan dediğimiz o değerli kimselerle, hanımefendilerle, beyefendilerle; onların hayata kattıkları, varoluşa getirdikleri edepler, incelikler, güzelliklerle bir ihtişam kazanır. Hayatı güzel, inanılmayacak kadar güzel hale getiren onlardır. Onların bazen incelik dolu bir jesti, insan ruhlarında ürpertiler uyandıran güzel bir sözü nesilden nesile intikal eder. Bir gün kainatın efendisi Müslümanlardan orduya yardım ister; herkes der, imkanları nispetinde yardım yapsın. Derhal yardımlar başlar, insanlar imkanları nispetinde, güçleri oranında bir şeyler getirirler; sıra Hz. Ebu Bekir'e gelir, o güzeller güzeli, inceler incesi büyük insan kalkar, neyi var neyi yoksa, A'dan Z'ye her şeyini getirir. Herkes hayret içindedir, Peygamber Efendimiz sorar: "Ya Ebu Bekir, sana ne kaldı?" Cevap müthiş! Ne zaman okusam yüzümün rengi değişir, titrer, ürperir, heyecanlanırım, bazen ağladığım olur. Mübarek başını kaldırır: "Ya Resullah" der, "bana senin aşkın kaldı, başka ne isterim?" Bu müthiş söz kıyamete kadar nice gönüllerde ürperişler uyandıracak. Olgun insanlar yemeğin içindeki tuz gibidirler, nasıl tuzsuz bir yemek güzelliğinden çok şey kaybederse, olgun insanlardan mahrum bir cemiyet veya olgun insanlara önem vermeyen cemiyet de öyledir, tuzsuz yemek gibidir. Gerek evlilikteki karı-koca ilişkileri, gerek okuldaki öğretmen-öğrenci ilişkileri, gerek toplumun bütün katmanlarındaki sosyal ilişkiler sevgi, saygı ve hoşgörüden mahrumsa o tür yaşanan hayatın cehennemden ne farkı kalır ki? Radyodaki sesi unutamıyorum, o mübarek kadını tanışanı da mübarek ellerinden öpsem diyorum. Bağ-kur emeklisi kocasının vefatı üzerine aldığı parayla kirasını verdikten sonra ancak iki günde bir şişe süt ve bir belediye ekmeği alabilen kadın: "Allahım" diyordu, "sana sonsuz şükürler olsun, bana verdiğin bu saltanatı bütün insanlara da nasip et." İşte kemal, işte olgunluk, işte insanlık. Sahip olduğu nice maddi manevi nimetler karşısında şükredemeyen, mutlu olamayan, bir güzelliği yaşayamayan günümüz insanlarına verilecek en güzel cevap. Olgun insanlar, insanlık aleminde gözün içindeki gözbebeği gibidirler, insanlık ailesi güzellikleri, büyüklükleri, yücelikleri onlarla görür, onlarla hissederler. İnsanlık kültüründe onlar bir yüzüğün üzerindeki en kıymetli taş gibidirler. Yalnız, onların sayılarını toplumda artmış görmek istiyorsak; o kimselere layık oldukları sevgiyi, ilgiyi göstermek zorundayız. Mağazasında en güzel bir malı satan tüccar müşteri bulamazsa, ister istemez dükkanını kapatmak zorunda kalır. Bir güzel, bir kâmil, bir olgun insanın yetişmesi çok zor ama onu kırmak, incitmek çok kolaydır. Geçenlerde İngiliz televizyonunda gördüm, bir profesör yaş haddinden emekli olur, evine çekilir. Kısa bir süre sonra emekli olduğu fakültenin dekanından bir mektup gelir, mektupta dekan: "Sayın profesör" demektedir, "sizin için özel bir oda hazırladık, emrinize bir sekreter verdik, bir arabamızı size tahsis ettik; ne zaman isterseniz fakültemize gelin, bilgilerinizden, tecrübelerinizden, yetişmek isteyen gençleri yararlandırın." Bu programı seyrettikten sonra uzun uzun düşündüm, işte İngiliz toplumunda bir bilim adamına verilen değer ve kıymet. Bir de kendi toplumumu düşündüm, biz emeklilerimize ölü muamelesi yapıyoruz, onların bilgilerinden, görgülerinden, hayat tecrübelerinden yararlanmak yoluna nedense gitmiyoruz. Peki bundan kim kaybediyor ve daha ne kadar kaybedecek? Yanlış anlaşılmasın bunun parayla pulla bir ilgisi yok, mevki makam, siyasetle de ilgisi yok. Bahis konusu olan sadece ama sadece insana ve topluma hizmet. Bu şekilde sadece hizmet aşkıyla yüreği titreyen nice insanlar var ama inanılmaz bir duyarsızlıkla bütün kapılar onlara kapanıyor. Sen diyorlar, emeklisin, git köşene ölümünü bekle. Eğer toplumu yönetenler olgun insanlar olsalar bu böyle mi olur? Kültür nesiller arasında bir devamlılığı gerektirir, hiç bir nesil sıfırdan başlayarak gerçek kültüre ulaşamaz. Her nesil öncekilerin bıraktığı yerden daha iyiye, daha güzele, daha mükemmele gider ama bugün nesiller arasındaki kopukluk bütün fecatıyla, bütün dehşetiyle devam etmektedir. Yeryüzünde bu kafayla kültüre ve medeniyete ulaşmış bir tek toplum gösteremezsiniz. Böyle zamanlarda, böyle ortamlarda yetişenler ister bilimde, ister düşüncede, ister güzel sanatlar alanında olsun, kısır, güdük, cüce kalmaya mahkumdurlar. Yahya Kemal: "Kökü mazide olan atiyim." diyordu. Bir takım ruh cüceleri bunu da anlayamadılar. Sadece cehaleti, ilkelliği devralanları son üniversite seçme sınavlarında da gördük. Kırk küsur bin gencimiz sıfır puan aldılar, ama tüyler ürperten, yürek daraltan bu durum aşkını, ruhunu ve özünü kaybetmiş medyamızda en küçük bir yankı bulmadı. Bugün bir İngiliz genci Shakespeare'i rahatlıkla okuyabiliyor, bir Fransız genci Montaigne'i rahatlıkla okuyabiliyor. Ama bizim gençlerimizin içinde Ahmet Hamdi Tanpmar'ı, Cemil Meric'i, Mehmet Kaplan'ı, Yahya Kemal'i, Ahmet Haşim'i okuyan kaç kişi var? Doğru dürüst Türkçe bilmeyen bir Orhan Pamuk ne yazık ki baştacı ediliyor. Onun Türkçe bilmediğini ispat eden Profesör Tahsin Yücel'in başına gelmeyen kalmadı. Bugün böyle okulları olan, böyle medyası olan bir toplumda olgun insanın yetişmesini beklemek biraz fazla iyimserlik mi oluyor acaba? Nasıl her toprakta her ağaç yerişmiyorsa büyük ruhların, cins kafaların yetişmesi içinde özel bir manevi iklime ihtiyaç var. Bir büyük adamın kişiliğini etkileyen sadece onun okuduğu kitaplar, yetiştiği okullar değil ki; içinde yetiştiği aile çevresi, doğup büyüdüğü sosyal çevre, komşular, akrabalar, alış veriş ettiği mahalledeki bakkal, evlendiği eşi, eşinin akrabaları, yetişme çevresindeki manevi büyükler; o güne egemen olan sosyal, siyasal, ekonomik durumlar, okunan gazete, seyredilen televizyon, dinlenen müzik ve daha binlerce etken, hepsi bir araya geliyor ortaya olgun insan dediğimiz bir güzellik ve yücelik anıtı çıkıyor.



     Bundan elli küsur yıl önceydi; Ankara'da, Yenimahalle'de oturuyorduk. Belediye bir boş alanda çam ağacı yetiştirmek istedi. Kaç kere itina ile ağaçlar dikildi, sulandı, gübre verildi fakat bir türlü tutmadı. Pek çok başarısız tecrübeden sonra belediye yetkilileri o bölgenin toprağını değiştirdiler, o zaman ağaçlar tuttu. İnsanların yetişmesi için de belli ortamlar gerekiyor. Ancak belli ortamlarda belli kişilikler ortaya çıkabiliyor. Ama durum ne olursa olsun, gerek ailede, gerek işyerinde, gerek toplum düzeninde huzurun ve mutluluğun gülümseyen yüzü ancak olgun, kâmil, yetişkin insanların varlığıyla görülebiliyor. Dileğimiz o insanların sayılarının artması...